Sinds 1 januari 2007 is de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) in beginsel niet meer van toepassing op vrijwilligers. Alleen als er ernstige risico’s aanwezig zijn, blijven de arbovoorschriften wel van toepassing. En voor vrijwilligers die tot de omschreven kwetsbare groepen behoren, blijven een aantal aanvullende voorschriften gelden. Daarnaast blijven vrijwilligersorganisaties op basis van hun zorgplicht verantwoordelijk en aansprakelijk voor veilige en gezonde werkomstandigheden voor hun vrijwilligers. In het Burgerlijk Wetboek (artikel 7:658) staat beschreven dat de werkgever aansprakelijk is als hij/zij toerekenbaar te kort schiet in de zorgverplichting. Omdat er geen sprake hoeft te zijn van een arbeidsovereenkomst, vallen ook stagiaires en vrijwilligers onder dit artikel
Begrip veilige en gezonde arbeidsomstandigheden
Veilige en gezonde arbeidsomstandigheden houdt in dat vrijwilligers veilige toegang hebben tot de werkplek en dat de vrijwilligers de werkplek in geval van nood, veilig kunnen verlaten. De werkplek moet zodanig zijn ingericht dat er veilig gewerkt kan worden en dat er voorlichting en veiligheidsinstructies worden gegeven zodat materiaal en werktuigen veilig gebruikt worden. Ook de aanwezigheid van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals veiligheidsbrillen en beschermende kleding vallen hieronder. Om geen onnodige risico’s te lopen, is het verder belangrijk om ook de duur van het vrijwilligerswerk in de gaten te houden. Vrijwilligers die immers lange tijd achter elkaar voor de organisatie in touw zijn, kunnen steken laten vallen waardoor zij de veiligheid in gevaar kunnen brengen. Wees hier alert op en spreek mensen er ook op aan. Hier vindt u meer informatie over de arbeidstijden.
Wel arbo bij ernstige risico' s
Zoals gezegd blijven de arbovoorschriften wel van toepassing als er sprake is van ernstige risico’s voor de gezondheid en veiligheid van de vrijwilligers. De arbo spreekt van ernstige risico’s als vrijwilligers werken:
- met gevaarlijke stoffen en biologische agentia;
- op hoogte (boven de 2,5 meter);
- met grote fysieke belasting (incl. het werken onder hoge druk);
- met geluidsbelastingen (boven 85 dB);
- met onveilige en niet deugdelijke arbeidsmiddelen;
- op een bouwplaats;
- onder extreme temperaturen.
Bij het werken met gevaarlijke stoffen en biologische agentia blijft een RI&E verplicht. Voor de andere aangegeven risico’s is het voldoende om middels veiligheidsinstructies, voorlichting en het beschikbaar stellen van beschermingsmiddelen ervoor te zorgen dat vrijwilligers hun werk veilig kunnen doen. In het Arbeidsomstandighedenbesluit staat precies beschreven wat men onder de specifieke risico’s verstaat en aan welke normen u moet voldoen. In artikel 9.5a van dit besluit kunt u lezen welke artikelen verplicht zijn voor vrijwilligersorganisaties.
Kwetsbare groepen
De wetgever heeft ook bepaald dat kwetsbare groepen in het vrijwilligerswerk extra bescherming krijgen door een aantal aanvullende voorschriften. Het gaat hier om jongeren onder de 18 jaar, zwangere vrijwilligers en vrouwen die borstvoeding geven. Deze groepen moeten extra aandacht krijgen binnen organisaties als het gaat om veiligheidsinstructies, aanpassing van de werkplek, fysieke belasting, de mate en duur van blootstelling aan gevaarlijke stoffen en andere specifieke gevaren en behoeften van deze groepen.
Natuurlijk blijft het verstandig om te zorgen voor geschikte arbeidsomstandigheden voor uw vrijwilligers.
Buiten de vrijstelling vallen de vrijwillige brandweer en politie. Voor hen blijft de Arbowet van toepassing. Dat is ook het geval voor mensen die vanuit een uitkering op proef gaan werken en voor betaalde werknemers bij een vrijwilligersorganisatie.
Goed arbeidsklimaat met gemotiveerde werknemers
Iedere vrijwilligersorganisatie wil natuurlijk ongelukken en aansprakelijkheidskwesties voorkomen. Daarnaast dragen veilige arbeidsomstandigheden ook bij aan een goed imago van uw organisatie. Vrijwilligers zullen zich immers meer serieus genomen voelen als de organisatie zorg besteedt aan een veilige en prettige werkomgeving. Om te voorkomen dat de aandacht voor arbeidsomstandigheden naar de achtergrond verdwijnt, is het goed om een intern arbobeleid op te stellen. Met de volgende stappen gaat u op zorgvuldige wijze aan de slag met het arbobeleid en zorgt u ervoor dat het organisatiebreed wordt gedragen:
Bespreek veilig vrijwilligerswerk in het bestuur
- Kies een coördinator arbobeleid
- Inventariseer samen met betrokken vrijwilligers de mogelijke risico’s en maatregelen
- Maak een overzicht van de uitkomsten van deze gesprekken en stel prioriteiten
- Stel met het bestuur vast welke risico’s en welke maatregelen worden aangepakt.
- Verspreid de uitvoeringstaken onder betrokken vrijwilligers
- Zorg dat mensen hun afspraken nakomen
- Leg de risico’s en getroffen maatregelen op papier vast. Bijvoorbeeld in het huishoudelijk reglement.